Κριτική του «αχ» από τη Βάσω Παπαδοπούλου στο περιοδικό Index • τεύχος 26

Γυναίκα. Αυτή κυριαρχεί στο βιβλίο του Γιάννη Φιλιππίδη. Η Γυναίκα.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ με όλα τα γράμματα κεφαλαία. Η γυναίκα μάνα, φίλη, ερωμένη, κόρη...

Μάνα η Ευδοκία, μάνα η Ελευθερία, μάνα η Σουζάννα, μάνα η Ιουλία, μάνα η Παναγιώτα, μάνα η Θοδώρα, μάνα όμως και η Βασιλική και η Σόφη, χωρίς ποτέ να έχουν παιδιά.

Κόρη η Ευδοκία, που έσκυψε το κεφάλι και «πήρε όποιον της έδωσε» ο πατέρας της…

Κόρη και η Ελευθερία, που ήταν όμως πιο τυχερή. Κόρη και η Θοδώρα, που κατέληξε στο μανάβικο και πήρε στους ώμους όλα τα βάρη. Γυναίκες κυριαρχούν παντού, άλλες κλεισμένες στα σπίτια, στα νοικοκυριά τους, από όπου όλα τα βλέπουν, όλα τα επεξεργάζονται και όταν αποφασίζουν να επέμβουν το κάνουν καταλυτικά. Νοικοκυρά, πλέον, η Βασιλική – παλιά δόξα του ελληνικού σινεμά– δε θέλει να θυμάται τίποτα από την εποχή εκείνη και είναι μια ανοιχτή αγκαλιά για όλα τα ζωντανά, ανθρώπους και μη. Νοικοκυρά και η Ιουλία –δόξα του σινεμά– και η ίδια, αγωνίστρια, κομουνίστρια με χαραγμένους πάνω της τους τόπους εξορίας, δύστροπη, καβγατζού, κακότροπη, αλλά μητέρα, πιστή φίλη, δίκαιη. Η Σουζάννα, αιώνια γυναίκα, τραγουδίστρια, γνωστή επιτυχημένη, κρυμμένη όμως στην κατάθλιψη, την κατάχρηση. Ξυπνάει επειδή είναι μάνα, για το γιο της αναγεννιέται.

Η Σόφη χρόνια «εκδιδόμενη» αλλά η σοφία της ξεχειλίζει και η αγάπη για το παιδί που δεν έκανε, για το παιδί που μεγάλωσε, περισσεύει. Η Λουκία, κόρη απόμακρη, καταπιεσμένη, κακότροπη, γεροντοκόρη, ανέραστη, ερωτεύεται, γίνεται μάνα. Η μικρή Νόρα στην εφηβεία, αρνητική για όλα, επιτέλους ξυπνάει, καταλαβαίνει τη μάνα της και γεμάτη πια προχωρά στην επόμενη φάση της, την γυναικεία. Η Έλλη πελαγωμένη, φτάνει στην Αθήνα γεμάτη όνειρα να ξεφύγει απ’ την επαρχία να γίνει αυτό που τραβάει η ψυχή της, κι ερωτεύεται. Η μάνα Παναγιώτα εξ ανάγκης καφετζού, με αποδεδειγμένο «κληρονομικό χάρισμα» τους παρακολουθεί και τους κατευθύνει...

Ο εραστής; Ο άντρας; Υπάρχει ως πατέρας καταπιεστικός, ως σύζυγος αδιάφορος, ή σύζυγος τρυφερός, αγαπημένος. Υπάρχει ως εραστής, άλλοτε ιδανικός, άλλοτε δυνάστης, κακός. Ο Νεμπόυσα, Σέρβος, μόνος, δουλευταράς, ψάχνει μία καλύτερη ζωή. Κουβαλάει πάντα στην ψυχή του την απώλεια της οικογένειας, την έλλειψη της μάνας. Ο Τάσος; ο Λευτέρης; ο μαέστρος; ο Σωτήρης; ο Θάνος, ο Τάκης; Διαφορετικοί άνθρωποι, τόσο διαφορετικές πορείες. Ο Ζόραν, δραπέτης των φυλακών, χωμένος στην απόγνωση, δραπετεύει, κρύβεται, φοβάται και πυροδοτεί το φυτίλι για να λυθεί «ο γόρδιος δεσμός» της ιστορίας. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια σημαδιακή χρονιά. Τους τελευταίους μήνες του προηγούμενου αιώνα, μια χρονιά σημαδεμένη από τον μεγάλο σεισμό στην Αθήνα, τους πολλούς νεκρούς, αλλά και μια άλλη δραπέτευση με άσχημες συνέπειες.

Όμορφες περιγραφές της επαρχίας, της νοοτροπίας της επαρχίας αλλά και της «επαρχίας της πρωτεύουσας». Αυτή η «επαρχία της πρωτεύουσας» είναι και ο καμβάς της ιστορίας του Γιάννη Φιλιππίδη. . Στρωτή, όμορφη, απλή καθομιλούμενη γλώσσα, γρήγορες εικόνες, σαν αυτές που όλοι κοιτάμε γύρω μας, αλλά λίγοι τις βλέπουμε. Το «αχ» είναι κυρίαρχο, γίνεται άλλοτε τεράστιο, μέγιστο, αβάσταχτο, ασήκωτο, όμως με τη συμβολή της αγάπης και της εμπιστοσύνης, ας το κρατήσουμε ένα μικρούλι «αχ», όπως προτείνει ο Γιάννης Φιλιππίδης.

Βάσω Παπαδοπούλου [Βιβλιο-θεραπεία (Κριτική Βιβλίου) # περιοδικό ΙΝDEX # Tεύχος 26